PROGRAMA NASOINS UNIDAS TIMOR-LESTE HODI PREVENE NO RESPONDE BA VIOLENCIA HASORU PARSEIRU ÍNTIMU IHA TIMOR-LESTE

News Releases Acessu dala: 1126

 

PROGRAMA NASOINS UNIDAS TIMOR-LESTE HODI PREVENE NO RESPONDE BA VIOLENCIA HASORU PARSEIRU ÍNTIMU IHA TIMOR-LESTE

Violensia hasoru feto no sira nia perseiru sei sai nudar pontu sentral husi inisiativa dezenvolvimentu foun no importante ida iha Timor-Leste.

Nasoins Unidas iha Timor-leste hamutuk ho União Europeia informa ba Governu iha semana ida ne’e kona ba inisiativa global, foun, pluriannual nebe foka liu ba oinsa atu kombate “violensia hasoru parseiru intimu” violensia hasoru maluk feto no feto foin sa’e sira.

“Ida ne’ e oportunidade diak hodi halo diferensiasaun real ida nebe sensivel e difisil”, Sr. Roy Trivedy, Rezidente Koordenador ONU hateten hafoin hato’ o informasaun hirak ne’ e ba Primeiru Ministru.

“Ministru Negosiu Estranjeiru no Kooperasaun, Sr. Dionisio Babo partisipa iha konferensia ida iha Fiji iha inisiu tinan ida ne’ e no halo advokasia forte ida ba Timor-Leste hodi hetan fundu ida ne’ e.

“Ami sei halo servisu ba oin hamutuk ho Governu Timor-Leste no konstrui programas sira nebe existe”, Tridey hateten.

Hatene ka konyesida nudar “inisiativa spotlight” União Europeia fornese ona Millaun $500 iha fundu foun hodi fo impaktu ba mundu tomak kona ba problema violensia hasoru maluk feto no feto foin sa’e sira.

Iha Timor-Leste projetu sei foka liu ba ida nebe hanaran “Violensia hasoru parseiru íntimu” halo husi maluk feto ka feto foin sa’ e sira nia laen ka namoradu. 

Organizasaun Saude Mundial hateten “Violensia hasoru parseiru íntimu” nudar forma ida nebe komun husi agresaun hasoru maluk feto no inklui abuzu fiziku, sexual no emosional no mos hahalok husi kontrolu.

Violensia hasoru parseiru íntimu (IPV) akontese iha ambiente oin-oin no akontese mos iha grupus sosiais, ekonomiku, relijioza no kultura.

Maluk feto sira maka hetan todan makas liu husi violensia hasoru parseiru íntimu hirak ne’e.

Autores komun husi violensia hasoru maluk feto maka sira nia parseiru mane íntimu ka eis-parseiru sira. 

Prevalensia husi violensia hasoru maluk feto iha rejiaun Asia Pasifiku a’as liu iha mundu, feto Timor-Leste 59% maka hato’o keixa ka relatoriu wainhira sira experensia violensia durante ne’e, no barak liu maka violensia nebe sira hetan husi sira nia parseiru íntimu.

Inisiativu sportlight fornese modelu parseria ida entre governu, doadores, sosiedade sivil no parseiru ONU nian hotu.

Apezar husi progresu, Sr. Trivedy dehan, nivel husi violensia hasoru maluk feto kontinua sae makas iha rejiaun, no dezafius barak sei persiste.

Ida ne inklui mos kumprimentu insufisiente legislasaun, aplikasaun inadekuadu husi estadu de direitu  no mos institusoens nebe disfunsionadu.

“Iha mos rekursus nebe makamenus hodi implementa lei, politika no programa e mos menus koordenasaun entre parte interessada oin-oin.”

Nasoins Unidas iha Timor-Leste, ho parseria hamutuk EU, sei dezenvolve Timor-Leste ninia programa.

 “Pontu sentradu maka prevene violensia antes nia hahu’u no hadia aksesu ba iha servisu sira” Sr. Trivedy dehan.

 Programa sira sei halo tuir deit programa sira nebe existe ona no kontribui direitamente ba implementasaun Plano de Ação Nacional ba Violensia Bazeia ba Jeneru tinan 2017-2021 Timor-Leste, no mos Lei Kontra Violênsia Doméstika.

 Intervensaun iha Timor-Leste sei konsideira ligasaun entre violensia hasoru maluk feto, violensia hasoru maluk feto ho difisensia no violensia hasoru labarik.

 Suporta inisiativu spotlight iha Timor-Leste no programa nasaun nian sei elabora hamutuk husi ekipa ajensia Nasoins Unidas (UN Women, UNDP no UNFPA ho suporta husi UNICEF), ho mos Rezidente Koordenador ONU nebe sei fornese lideransa jeral no iha konsultasaun hamutuk Ekipa País ONU (UNCT) nian ho Grupo Tematiku Jeneru (GTG).

 Gabineti Rezidente Koordenador ONU sei koordena ho delegasaun EU no Governu hodi garante envolvimentu signifikativu husi parte interessadas prinsipais sira iha Timor-Leste iha proseseu ne’e, no mos ho konsonansia hamutuk reforma foun sistema Nasoins Unidas nian.  

  Hakarak hetan informasaun liu tan bele kontaktu:

 

Roy Trivedy

Rezidenti Koordenador ONU

Nasoins Unidas iha Timor-Leste

 

Remata