Blogs

From Where I Stand: “Hau hakarak tebes atu servisu nain domestiku sira mos bele hetan salariu durante tempu emerjensia”

From Where I Stand: “Hau hakarak tebes atu servisu nain domestiku sira mos bele hetan salariu durante tempu emerjensia”

By Helio Miguel de Araujo
National Communications Officer
UN Women Timor-Leste

Ana Paula Soares idade 27, foin dadauk ne’e tenki deskansa husi nia servisu hanesan servisu nain domestiku ida depoizde Governu Timor-Leste deklara estadu emerjensia iha lorn 28 fulan Marsu hodi hatan ba crize COVID-19

“Komesa husi fulan ida ne’e, hau sei labele ba servisu. Hau nia familia ho hau senti triste tebes tamba hau labele tan ona hetan osan atu ajuda hau nia familia no selu hau nia surbrio no subriña sira nia eskola.

Wainhira remata ensinu sekundaria iha tinan 2011, hau hakarak los atu kontinua estuda iha universidade, maibe depois mai hau realiza katak hau sei laiha kbiit atu selu hau nia eskola. Entaun hau decide atu buka servisu deit ona hodi sustenta hau nia an no hau nia familia.     

Komesa husi tinan kotuk, hau hala’o servisu domestiku nian ba uma kain ida iha kapital Dili no hau hela deit ho hau nia patraun sira. Hau hetan servisu ida ne’e liuhusi organizasaun naun-govermental, Centru ba Feto Servisu Nain Sira iha Timor-Leste (WWCTL) ne’ebé suporta oportunidade servisu, treinamentu no advokasia ba servisu nain domestiku sira.    

Agora ho estadu emerjensia ida ne’e, hau tenki deskansa fulan ida ba hamutuk fali ho hau nia familia hanesan parte ida husi esforsu ba prevensaun COVID-19. Jerente WWCTL koalia ho hau nia patraun no sira informa fali ba hau kalan ida antes katak hau tenki fila ba uma deskansa lai iha aban dader. Husi decizaun ne’ebé sira foti, sira hato’o ba hau katak hau sei ba tama fali servisu iha loron 27 fulan Abril wainhira estadu emerjensia remata ona. Maibe hare ba numeru ema pozitivu Covid-19 ne’ebé aumenta ba bebeik, hau lahatene los karik hau sei bele ba tama fali servisu tuir data ne’ebé determina ona. Hau hein deit ona wainhira karik sira telefone entaun hau mos sei ba no hau reza katak buat hotu sei diak fali atu hau bele hala’o fali hau nia servisu. Se lae, hau hau sei iha uma deit ajuda fa’an sasan iha bin nia kios atu bele hetan netik osan ruma.     

Hau hare husi WWCTL nia Facebook katak virus Corona ne’e perigosu tebes ba ita ema. Entaun ita tenki hela metin iha uma deit no tenki fase liman ho sabaun hanesan rekomenda husi pesoal saude sira atu bele proteje ita nia an. Iha hau nia servisu fatin, sira haruka hau tenki fase liman hela deit. Wainhira hau lao sai, sira haruka hau tenki uja maskra no hadok husi fatin ne’ebé ema halibur malu barak.      

Hela iha uma deit hamutuk ho hau nia bin no labarik sira halo hau kontente tebes, maibe araska ituan atu hetan osan. Ema hirak ne’ebé servisu iha edifisiu sira sei nafatin bele servisu husi uma no regularmente sei nafatin bele hetan salariu, maibe ami sira hala’o servisu domestiku ne’e labele. Hau hakarak tebes ami mos bele hetan salariu nafatin durante iha tempu emerjensia tamba ami servisu oras naruk no fim de semana mos servisu.

Kolega servisu nain domestiku sira balu sei nafatin servisu hela, so ami nain lima (5) deit maka haruka deskansa lai fulan ida ho razaun ne’ebé hanesan. Hau ho hau nia kolega nain ida, ami rua tau osan hamutuk ajuda tan fali kolega nain tolu seluk sira nia osan transporte tamba sira sedauk simu sira nia salariu tamba sira tenki para ba deskansa iha fulan klaran.  Hau hein katak patraun hotu-hotu bele trata servisu nain domestiku sira hotu ho hanesan.  

Ana Paula Soares moris husi familia ida ne’ebé ho rendimentu ki’ik iha munisipiu Ermera. Nia inan-aman no bin bot mate husik hela sira kleur ona. Agora dadaun nia hela ho nia bin nain rua ho nia familia sira iha ninia suku Railaku iha Ermera no hein deit ba situasaun atu diak fali no bele ba tama fali servisu. UN Women liuhusi Programa Empoderamentu Ekonomia ba Feto sira kolabora hamutuk ho Centru ba Feto Servisu Nain Sira iha Timor-Leste (WWCTL) atu ajuda servisu nain domestiku sira ne’ebé afeitadu husi krize COVID-19. Servisu ida ne’e promove Nosoéns Unidas nia Objetivu Dezemvolvimentu Sustentavel #5 kona ba Igualdade jéneru, no objetivu #8 kona ba servisu apropriadu no kresimentu ekonomiku

                      

 

Kontaktu Ami

UN House, Caicoli Street
Dili, Timor-Leste
PO BOX 008
Telp: +670 333 333
E-mail: info@un.org.tl